PREROMANIKA
Preromanska umetnost je umetnost Zapadne Evrope i samo se prirodno razlikuje od umetnosti Isto ne Evrope. Podela Rimskog Carstva izazvala je rascep hrisćanske crkve na isto nu pravoslavnu i zapadnu katoli ku. Ipak, zajedni ki imenitelj obe crkve je Hrisćanstvo. Paralelno sa vizantijskom umetnosću na zapadu se javljaju preromanika, romanika i gotika.
Sadrzaj preromanske umetnosti je uglavnom religiozan. Stil je anarhi an, slazu se elementi razli itih kultura da bi nagovestili formiranje novog kulturnog jedinstva. Utica 252e41c ji razli itih kultura:
Dozvljeno je trodimenzionalno prikazivanje figure, naglasavanje svetlosti i senke. esće je slikarstvo, nego vajarstvo. Na preromani ku skulpturu uticalo je mnogo inilaca, nema skulpture ve ih razmera jer je postojao strah od paganske idolatrije. Razvija se vrlo plitka plastika, plitak reljef u dve ravni. Skulptura je vezana za arhitekturu (vrata, presto i sarkofazi) i reljefna. Motivi su ograni eni ikonoklasi nim temama zoomorfni, geometrijski, zivotinjski oblici, i plastikom hrisćanskog istoka. Podela preromanike:
VI VIII vek Kultura varvara, doba Merovinga
VIII IX vek Karolinska umetnost
X XI vek Otonska umetnost
KULTURA VARVARA, 650 750 g., (mra no doba, doba neprosve enosti)
Germanska plemena koja su prodrla u Zapadnu Evropu sa istoka nosila su sa sobom jednu staru i duboko rasprostranjenu tradicuju tzv. zivotinjskog stila
Ovakva umetnost karakteristi na je za sve varvare: Kelte, Slovene, Normane i dr. To je umetnost seobe naroda. Zivotinjski stil se odlikuje kombinacijom geometrijskih (apstraktnih) oblika i organskih oblika slobodne uobrazilje, disciplinom forme i ornamentalnog karaktera. On je zna ajan element u keltsko-garmanskoj umetnosti ranog srednjeg veka. Uglavnom su izra ivani predmeti primenjene umetnosti. Rad u metalu razli itih vrsta i tehnika u zanatskom pogledu esto izvanredno prefinjen, bio je glavni medijum zivotinjskog stila. Tako e se dosta radilo u drvetu i kozi, a to su trosni materijali, tako da je ostataka veoma malo. U toku perioda neprosve enosti ovi se elementi zivotinjskog stila u Zapadnoj Evropi rade i u kamenu i u iluminaciji rukopisa.
Irci su tokom ovog perioda preuzeli duhovno i kulturno vo stvo Zapadne Evrope, pa je period od 600 800 g. nazvan Zlatno doba Irske. Njihove pisarne radionice scriptarie postale su srediste umetni kih nastojanja. Za njih su slike koje su ilustrovale biblijske doga aje bile sasvim malo zanimljive, dok veliku paznju poklanjaju dekorativnom ukrasavanju, ornamentu i sarama zivotinjskog stila. Jedino o uvano slikarstvo su bile minijature. Dela:
Stranica sa krstom iz Lindisfarnskog etvorojevan elja, 700 g.
Raspe e, sa knjiskog poveza, VIII vek,Dablin, Irska
Reljef sa parapetne plo e, potpis patrijarha Sigvalda 750 g., mermer, krstionica katedrale Cividale, Italija
Simbol Sv. Marka iz Ehternaskog etvorojevan elja, 700 g., Irska
KAROLINSKA UMETNOST
751 g. Pipin Mali je krunisan za kralja Frana ke drzave. Njegov naslednik Karlo Veliki je pokusao da rekonstrise Rimsko Carstvo, a 800 g. je proglasen od strane pape za cara Rimljana. Samim tim umetnost Zapadne Evrope ponovo veze za antiku, kao deo svesne politi ke obnove. «Karolinska obnova» moze se nazvati prvom i najvaznijom fazom stvarnog sjedinjavanja keltsko-germanskog duha sa duhom sredozemnog sveta.
Likovne umetnosti imale su vaznu ulogu u karolinskom programu. Iz knjizevnih izvora saznajemo da su se u karolinskim crkvama nalazili zidne slike, mozaici i reljefi, ali je sve skoro isčezlo. Sa uvali su se samo iluminirani rukopisi, radovi u slonova i i zlatu. Umetnik naglasava «prozorski» vid slike. Dinamizam linije podse a na plahovit pokret iz doba neprosve enosti. Poznata je Renska skola karolinskih rukopisa. Kraj karolinske umetnosti se poklapa sa krajem Karolinskog Carstva, druga plovina IX veka. Karakteristike karolinske umetnosti:
orijentacija od simbolike ka naraciji
uvedena ljudska figura koje ima negativan odnos prema antici
funkcionalno dimenzionisanje figure, prema zna aju
rade se minijature i freske
skulpture nemaju tre u dimenziju
Dela:
Odo iz Melza, katedrala u Aachenu, 796 895 g., (westwerk spajanje svetovnog i duhovnog)
Sv. Mateja iz Jevan elja Karla Velikog 810 g.
Sv. Marko iz Jevan elja renskog nadbiskupa Eba 835 g., ustreptala energija koja sve stavlja u pokret
Ilustracije iz Utrehtskog psaltira
Adam i Eva iz Biblije Karla elavog, 850 g., zivahno pripovedanje
Prednje korice etverojevn elje iz Lindaua, 870 g., zlato idrago kamenje
OTONSKA UMETNOST
Raspadom Karolinskog Carstva 843 g., Verdenskim ugovorom, nastaju tri anarhi na kraljevstva, kojim vladaju saksonski kraljevi. Stalne provale Normana predstavljaju smetnju decenijama dalji razvoj umetnosti. etiri vazna doga aja za razvoj Otonske umetnosti su:
910 g. osnovana opatija Cluny, sto predstavlja zna ajnu versku obnovu
936 g. Oton I u Aachenu je krunisan za cara, krunisao ga Sv. Benedikt, obe ava obnoviti drzavu Karla Velikog
zenidba Otona I udovicom langobardskog kralja, te ga papa 962 g. krunise za cara Svetog Rimskog Carstva
972 g. Oton II zeni vizantijsku kneginju (princezu) Teofanu
Nema ka, dakle, postaje vode a sila u Evropi u politi kom i kulturnom pogledu. Otonska umetnost po inje kao obnova karolinskih tradicija, uz jake vizantijske uticaje, uz dodatno naglasavanje ceremonijalnih i kulturnih vrednosti. Otonski umetnik prevodi vizantijski jezik na jezik skulpture velikih dimenzija. Plemeniti patos menja izrazajnim realizmom, koji od tada postaje glavna snaga nema ke umetnosti. Linearni je stil. Plavo vidljivo nebo menja zlatnu pozadinu. Radilo se slikarstvo, skulptura reljef i crtez snazne grafike. Od vizantije je uzet estetski simbolizam. Dela:
Gerovo raspe e 1000 g., drvo, katedrala u Kelnu
Bronzana vrata biskupa Bernwarda za crkvu St. Michael, 1015 g., Hildeshajm
Korice za Codex Aureus iz Echternacha, 983 g.
Minijature iz Jevan elja manastirske poglavarice Hilde, po etak XII veka,Darmstadt
|
