Na podstawie dotychczasowych rozważań psychologię społeczną możemy zdefiniować jako naukowe badanie wpływu społecznego. Oddziaływanie takie można najlepiej zrozumieć, badając podstawowe motywy, które wpływają na formowane przez ludzi subiektywne obrazy ich otoczenia.
Możesz zapytać, dlaczego chcemy zrozumieć przede wszystkim wpływ społeczny. Kto o to dba? I jaka to różnica, czy źródła zachowania tkwią w 949u2015j pragnieniu, by być adekwatnym, czy też w pragnieniu podtrzymania samooceny? Istnieje kilka odpowiedzi na te pytania. Najprostsza odpowiedź brzmi: ponieważ jesteśmy ciekawi. Psychologów społecznych
fascynuje zachowanie społeczne ludzi i chcą je zrozumieć możliwie najgłębiej. W jakimś sensie wszyscy jesteśmy psychologami społecznymi. Wszyscy żyjemy w otoczeniu innych i wszyscy jesteśmy ciekawi tego, w odniesieniu do jakich spraw i w jaki sposób poddajemy się wpływowi, dlaczego zakochujemy się w pewnych ludziach, innych nie lubimy, a wobec jeszcze innych jesteśmy obojętni.
Wielu psychologów społecznych ma swoje odmienne powody do badania przyczyn zachowania społecznego - głównie jednak jest to dążenie do ułatwienia rozwiązywania problemów społecznych. Już od samego początku istnienia swej młodej nauki psychologowie społeczni byli żywo zainteresowani takimi problemami społecznymi, jak redukowanie wrogości i uprzedzeń oraz wzmacnianie altruizmu i wspaniałomyślności. Obecnie kontynuują oni tę tradycję i rozszerzają obszary swych zainteresowań, włączając takie zagadnienia, jak: świadomość ekologiczna (dążenie, by skłonić ludzi do ochrony bogactw naturalnych, takich jak woda i energia); bezpieczne uprawianie seksu po to, by zredukować rozprzestrzenianie się AIDS; związki między przemocą w telewizji a przemocą stosowaną przez widzów; efektywne strategie negocjacyjne umożliwiające redukowanie konfliktów międzynarodowych; pomoc ludziom w przystosowaniu się do zmian zachodzących w ich życiu, np. związanych z podjęciem studiów lub ze śmiercią ukochanej osoby (Harris, 1986).
Zdolność do zrozumienia i wyjaśnienia złożonych i zaburzonych zachowań społecznych wiąże się z postulatem ich zmiany. Na przykład, gdy rząd zaczyna poważnie traktować epidemię AIDS, to podejmuje kampanię reklamową, która ma przestraszyć ludzi po to, by zaczęli uprawiać bezpieczniejszy seks. Wydaje się to zgodne ze zdrowym rozsądkiem: jeżeli
chcesz skłonić kogoś do zrobienia czegoś, czego zwykle nie robi, to dlaczego by go nie przerazić?
Nie jest to oczywiście zły pomysł. Jak zobaczymy w kolejnych rozdziałach, istnieje wiele działań dysfunkcjonalnych (np. palenie papierosów, prowadzenie samochodu po pijanemu), przy których aktywizacja strachu może motywować i na ogół motywuje ludzi do podejmowania racjonalnych działań mających chronić życie (Levy-Leboyer, 1988; Wilson,
Purdon, Wallston, 1988). Opierając się jednak na systematycznych badaniach nad perswazją, psychologowie społeczni szybko stwierdzili, że w tej specyficznej sytuacji dotyczącej AIDS aktywizacja strachu zapewne nie przyniesie pożądanego efektu. Wyniki badań wskazują, że gdy chodzi o zachowania seksualne, sytuacja staje się nieskończenie bardziej mroczna. Mówiąc dokładniej, większość zainteresowanych nie chce myśleć ani o umieraniu/ ani o nabawieniu się bolesnej choroby podczas uprawiania seksu. Takie myśli mogą, mówiąc oględnie, pozostawać w sprzeczności z romantyczną sytuacją. Co więcej, sporo ludzi nie znajduje zadowolenia, stosując prezerwatywy, ponieważ czują, iż jej nakładanie, przerywające akt miłosny, prowadzi do zburzenia nastroju. Biorąc pod uwagę powyższe, można stwierdzić, że oddziaływanie komunikatów wzbudzających lęk zamiast zaangażowania w racjonalne działanie często redukuje strach poprzez zaprzeczanie: "To mi się nie może przydarzyć"; "Jestem pewny, że nikt z moich przyjaciół nie ma AIDS" itp.
Bystry czytelnik stwierdzi, że proces zaprzeczania bierze się nie z pragnienia bycia adekwatnym, lecz z pragnienia podtrzymania samooceny. Dzieje się tak, gdy przekonujemy samych siebie, że nasi partnerzy seksualni nie mają AIDS, i wówczas nadal możemy się cieszyć swobodnym seksem, utrzymując pożądany wizerunek siebie jako osoby racjonalnej.
Rozumiejąc warunki, w jakich przeważa tendencja do podtrzymania samooceny, psychologowie społeczni mogą w istotnej mierze kształtować edukację nastawioną na zapobieganie AIDS (Aronson, Fried, Stone, 1991), jak to zobaczymy w rozdziałach 3 i 14.
Będziemy mieli okazję prześledzić wiele podobnych przykładów zastosowań psychologii społecznej. W rozdziałach 3 do 13 omówimy podstawowe ludzkie motywy i scharakteryzujemy sytuacje społeczne, które dostarczają znaczących przykładów zachowań społecznych, przy założeniu, że jeśli chcemy zmieniać nasze własne zachowania lub zachowania innych, najpierw musimy poznać ich źródła. Choć większość badań omówionych
w tych rozdziałach zajmuje się owymi podstawowymi przyczynami, to w toku analizy ujawniają się także zasadnicze problemy społeczne, jak: wpływ środków masowego przekazu na postawy i zachowanie (rozdz. 8), przemoc i agresja (rozdz. 12) oraz uprzedzenia (rozdz. 13). Dwa ostatnie rozdziały (rozdz. 14 i 15) poświęcimy szczegółowemu rozpoznaniu, w jaki
sposób reguły psychologii społecznej stosują się do czterech obszarów zastosowań: zdrowia, środowiska, prawa i biznesu. W całej książce kładziemy nacisk na zrozumienie tych elementów ludzkiego serca i umysłu, które czynią człowieka podatnym na wpływ społeczny, przy założeniu, że zrozumienie tej dynamiki ułatwi rozwiązanie problemów społecznych.
|
