WYKŁAD V

UCZENIE SIĘ

Uczenie się: to względnie trwała zmiana zachowania się powstała w wyniku doświadczeń 19519f510t (a nie np. uszkodzenia analizatorów)

Objawem uczenia się jest modyfikacja, zmiana zachowania. Efekty uczenia się są obserwowalne. Jest to także nabywanie doświadczeń 19519f510t .

Uczenie się pojawia się dzięki kształtowaniu różnych systemów pamięci trwałej:

a)      Proceduralnej: reprezentowanej w postaci "systemu produkcji" - sekwencji, czynności (np. automatyczne porządkowanie materiału do zapamiętania). Jest to wiedza, o której nie potrafimy powiedzieć np. coś robimy.

b)      Deklaratywnej: reprezentowanej w postaci twierdzeń, które można zdeklarować (możemy o niej powiedzieć semantyczna).

Pamięć procedur tworzy się w wyniku:

a)      podstawowych form uczenia się zwanych warunkowaniem (efekt - odruchy warunkowe, nawyki)

b)      bardziej złożonych mechanizmów pamięci proceduralnej - automatyzowania wiedzy pierwotnie deklaratywnej. (np. przy nauce jazdy samochodem - od instrukcji do pamięci wzrokowo - ruchowej; na początku potrafimy powiedzieć jak należy wykonywac poszczególne czynności, ale później wpadamy w nawyk i tłumaczenie poszczególnych czynności idzie nam gorzej).

Warunkowanie

a)      klasyczne - Pawłow; warunkowanie bodźca

b)      instrumentalne \    sprawcze - Thorndike \ Skinner; warunkowanie reakcji

Związki S-R zachodzą ze względu na znaczenie bodżca (zmiana energii, która wywołuje daną czynność) dla człowieka lub zwierzęcia.

Zpowiedź czegoś ważnego dla organizmu (np. zaspokojenie potrzeb, pojawienie się zagrożenia) są sygnałami. Przykładem mogą być pisklęta gołębia dla, których kształt sokoła jest sygnałem niebezpieczeństwa (bezwarunkowy, wrodzony).

Niektóre S wywołują tylko odruch orientacyjny, nastawienie całej powierzchni receptorycznej na jego odbiór, a nastepnie wygaszenie reakcji (nic waznego sie nie dzieje, jest zbędny).

Aby bodziec pełnił swoje stymulacyjne funkcje musi dotyczyć aktywnych standardów regulacji (potrzeby).

1) Schemat warunkowania klasycznego:

So

Sb    Rb

So

So So- obojętny (nie mają znaczenia, ulegną wygaszeniu)

Sw    Rw

Sb - pokarm

So - dźwięk, światełko, szelest w końcu staje się Sw (wpr. nowego bodźca wywołującego podobną reakcję co Sb).

Prawidłowości występujące w trakcie warunkowania klasycznego:

a)      Różnicowanie - reagowanie na podobne bodźce w sposób specyficzny dla ich właściwości (np. światło o różnej barwie).

b)       Generalizacja bodźca - reagowanie taką samą reakcją na bodźce podobne (zwierzątka futerkowe - reakcja np. lękowa)

c)       Generalizacja reakcji - reagowanie na dany bodziec w sposób nie identyczny do reakcji pierwotnej, ale prowadzący do tego samego efektu (np. szczur w labiryncie zamiast biec, płynie).

d)       Wzmacnianie związku S-R; stosowania Sb oraz Sw.

e)       Wygaszanie R; obniżenie prawdopodobieństwa R przy braku wzmocnienia.

f)        Reakcja lękowa jest najtrudniejsza do wygaszenia.

Znaczenie warunkowania klasycznego w życiu człowieka:

przy wzmocnieniach negatywnych, które wywołują Rw lękową, zawiera ona R całego organizmu AUN (np. wycie syren - negatywna reakcja na ten bodziec to strach).

Wykorzystywanie prawidłowości warunkowania na oddziałach onkologicznych (chemioterapia, różnicowanie smaków; podawanie lodów przed chemoterapią powoduje awersję do tego typu pokarmu)

Zależność otyłości od reagowania na S pokarmowe jak na S zaspokajające inne potrzeby.

Nerwica eksperymentalna - jako wynik eksperymentu z warunkowaniem.

Polega na wywołaniu konfliktu: dążenie - unikanie. Zwierzę uczy się różnicowania S np. koło - elipsa. Przy podaniu kształtu trudnego do odróżnienia występuje konflikt reakcji - objawy nerwicowe.

2) Warunkowanie instrumentalne:

So    R1

(klatka) Sb strach\ głód R2

Rn Sb (dźwignia, pokarm)

So (wszystko co znajduje się w klatce)

Rw

Prawo efektu Thorndike'a: każde zachowanie, które w danej sytuacji wywołuje zadowolenie zostaje z ta sytuacją skojarzone i w warunkach podobnych zwiększa się prawdopodobieństwo jego powtórzenia.

3) Warunkowanie sprawcze (Skinner)

Akcent położono nie na popędy jako przyczynę uczenia się, ale na zmiany prawdopodobieństwa reakcji.

Reakcja sprawcza - wywołuje zmiany w otoczeniu (np. otworzenie skobla zamykającego klatkę; podobnie jak wyżej u Thorndike'a).

Wytworzenie reakcji sprawczej zwiększa prawdop. ponownego jej wystąpienia.

Poziom sprawczy - tępo warunkowania reakcji.

Wzmocnienie negatywne - zwiększa prawdop. reakcji i unikania.

Kara - zmniejsza prawdop. zachowania, po której następuje.

Zastosowanie warunkowania instrumentalnego\ sprawczego:

w wychowaniu zwierząt i małych dzieci

zaspokajanie otrzymywania miłości, bycie lepszym (emocje)

w terapii behawioralnej (np. w depresji - wzmacnianie przekonania o własnym wpływie na zdarzenia drogą nagradzania najmniejszych osiągnięć)

Seligman    wyuczona bezradność (depresja); badanie nad zachowaniem się szczura, który wcześniej nie miał wyjścia z klatki. Po włożeniu go do klatki, z której jest wyjście, szczur nie potrafi z niej wyjść.